Εκφοβισμός και ηθική παρενόχληση (mobbing) στην Tηλεργασία

του Γιώργου Καζολέα, δικηγόρου

Με την ευρεία χρήση της τηλεργασίας παρατηρείται αύξηση περιστατικών εκφοβισμού και ηθικής παρενόχλησης, καθώς το mobbing βρίσκει πρόσφορο έδαφος στα νέα τεχνολογικά μέσα σύνδεσης και επικοινωνίας εργαζόμενου και εργοδότη.

Με δύο πρόσφατα βασικά νομοθετήματα καθορίζεται το θεσμικό πλαίσιο για την τηλεργασία. Πρόκειται για το Νόμο 4807/2021 (ΦΕΚ Α 96/11-6-2021) που αφορά στο δημόσιο τομέα και το Νόμο 4808/2021(ΦΕΚ 101/Α` 19.6.2021) άρθρο 67, με το οποίο αντικαθίσταται το άρθρο 5 του ν. 3846/2010 («Εγγυήσεις για την εργασιακή ασφάλεια και άλλες διατάξεις», ΦΕΚ 66/Α` 11.5.2010).

Σύμφωνα με τον ορισμό για τους ιδιωτικούς υπαλλήλους, τηλεργασία είναι η εξ αποστάσεως παροχή της εξαρτημένης εργασίας του εργαζομένου και με τη χρήση της τεχνολογίας, δυνάμει της σύμβασης εργασίας πλήρους, μερικής, εκ περιτροπής ή άλλης μορφής απασχόλησης, η οποία θα μπορούσε να παρασχεθεί και από τις εγκαταστάσεις του εργοδότη.

Για το Δημόσιο, τηλεργασία είναι η μορφή οργάνωσης και εκτέλεσης εργασίας στο πλαίσιο της οποίας ο μόνιμος δημόσιος υπάλληλος ή ο υπάλληλος που απασχολείται με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου ή ορισμένου χρόνου στον δημόσιο τομέα, συμπεριλαμβανομένων των απασχολούμενων με σύμβαση έμμισθης εντολής, εκτελεί τα καθήκοντά του χρησιμοποιώντας τις τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνίας, εξ αποστάσεως.

Με το Νόμο 4808/2021 κυρώθηκε και τέθηκε σε ισχύ η Σύμβαση 190 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας για την εξάλειψη της βίας και παρενόχλησης στον κόσμο της εργασίας, που υιοθετήθηκε από τη Συνδιάσκεψη της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας στη Γενεύη, την 21η Ιουνίου 2019.

Στη Σύμβαση περιέχονται οι εξής ορισμοί: Ο όρος “βία και παρενόχληση” στον κόσμο της εργασίας αναφέρεται σε μια σειρά από απαράδεκτες μορφές συμπεριφοράς και πρακτικές, ή απειλές αυτών, είτε εκδηλώνονται μεμονωμένα ή κατ’ επανάληψη, που αποσκοπούν, οδηγούν, ή ενδέχεται να οδηγήσουν σε σωματική, ψυχολογική, σεξουαλική ή οικονομική βλάβη και περιλαμβάνει την έμφυλη βία και παρενόχληση. Ο όρος «έμφυλη βία και παρενόχληση» σημαίνει βία και παρενόχληση που απευθύνονται σε άτομα λόγω του φύλου τους, ή επηρεάζει δυσανάλογα άτομα συγκεκριμένου φύλου και περιλαμβάνει τη σεξουαλική παρενόχληση.

Διαβάστε ακόμα: Ηθική παρενόχληση και τραμπουκισμός στο χώρο εργασίας (mobbing) υπό το πρίσμα του άρθρου 312 του νέου Ποινικού Κώδικα

Η τηλεργασία εξομοιώνεται άνευ ετέρου με την παραδοσιακή έννοια της εργασίας , ιδίως ως προς τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις εργοδότη και εργαζόμενου. Αυτό άλλωστε ρητά προβλέπει και ο Νόμος 4808/2021 (άρθρο 67 παρ.7) όπου αναφέρεται ότι με την επιφύλαξη των διαφοροποιήσεων που οφείλονται στη φύση της τηλεργασίας, οι τηλεργαζόμενοι έχουν τα ίδια δικαιώματα και τις ίδιες υποχρεώσεις με τους συγκρίσιμους εργαζομένους εντός των εγκαταστάσεων της επιχείρησης ή εκμετάλλευσης.

Ο εργοδότης έχει υποχρέωση να πληροφορεί τον τηλεργαζόμενο για την πολιτική της επιχείρησης, μεταξύ άλλων και όσον αφορά στην υγεία και την ασφάλεια στην εργασία, ιδίως για τη διαδικασία διαχείρισης καταγγελιών περιστατικών βίας και παρενόχλησης κατά την εκτέλεση της τηλεργασίας.

Το γεγονός ότι δεν υπάρχει φυσική παρουσία του εργαζόμενου στο χώρο εργασίας δεν σημαίνει ότι εκλείπουν τα περιστατικά εκφοβισμού και παρενόχλησης στο τηλεργασιακό περιβάλλον, αντιθέτως η φύση της τηλεργασίας ευνοεί τέτοιες συμπεριφορές. Σύμφωνα με διεθνείς έρευνες η ψυχολογική / ηθική παρενόχληση και ο εκφοβισμός αυξάνονται στην τηλεργασία, καθώς επικρατεί στους θύτες η αίσθηση ότι δεν παρακολουθούνται και δεν ακούγονται από άλλα πρόσωπα και προβαίνουν ευκολότερα και χωρίς αναστολές σε παρενοχλητικές πράξεις χρησιμοποιώντας μόνο το πληκτρολόγιο τους ή το μέσο τηλεδιάσκεψης.

Για παράδειγμα πολλοί εργοδότες ή προϊστάμενοι, λόγω της φυσικής απόστασης, εντείνουν σε ακραίο βαθμό τις πρακτικές και τεχνικές παρακολούθησης και ελέγχου του τηλεργαζόμενου προσωπικού τους, με συνεχείς κλήσεις και μηνύματα, συχνά εκφοβιστικού χαρακτήρα, προκειμένου να βεβαιωθούν ότι ο τηλεργαζόμενος πράγματι εργάζεται. 

Η συγκεκριμένη πρακτική δημιουργεί στους εργαζόμενους έντονα αρνητικά συναισθήματα ανασφάλειας και αισθήματος ότι δεν τους εμπιστεύονται. Η παρενοχλητική συμπεριφορά μπορεί να προκύπτει από τον τρόπο συμπεριφοράς του εκάστοτε εργοδότη ή προϊστάμενου που κατά περίπτωση μπορεί να αποκλείει συγκεκριμένο εργαζόμενο από ένα εσωτερικό e-meeting ή να μην του συγκοινοποιεί ένα email που μπορεί να αφορά σε σχετιζόμενο με την εργασία του αντικείμενο.

Ο καταχρηστικός έλεγχος του τηλεργαζόμενου για την τήρηση του ωραρίου (ώρα σύνδεσης και αποσύνδεσης), για την απόδοση του, τα υπερβολικά και προσβλητικά επικριτικά σχόλια και παρατηρήσεις, τα ξεσπάσματα οργής και ο εκφοβισμός με απειλές απόλυσης ή μείωσης μισθού διευκολύνονται λόγω της έλλειψης φυσικής επαφής διαπερνώντας την οθόνη του υπολογιστή.

Οι εργοδότες καλούνται να αντιμετωπίσουν μια ριζική αλλαγή στα μέσα επίβλεψης και επικοινωνίας με τους εργαζομένους και συχνά παρατηρείται καταχρηστική και αθέμιτη χρήση των ψηφιακών εργαλείων για επιρροή και έλεγχο των υπαλλήλων. 

Η πανδημία του covid-19 είχε ως αποτέλεσμα μια απότομη ευρεία εξάπλωση της τηλεργασίας σε διεθνές επίπεδο. Το νέο νομοθετικό πλαίσιο σε συνδυασμό με την υποχρέωση των εργοδοτών να προβλέπουν συγκεκριμένη πολιτική διαχείρισης καταγγελιών παρενοχλητικής και εκφοβιστικής συμπεριφοράς κινούνται προς τη θετική κατεύθυνση διασφάλισης της ψυχικής υγείας των τηλεργαζόμενων προκειμένου να αποφευχθεί μια πιθανή άλλη πανδημία, αυτή του mobbing στην τηλεργασία.

Διαβάστε και άλλα άρθρα του δικηγόρου Γιώργου Καζολέα εδώ