Αστική Ευθύνη του Τύπου: Οι αλλαγές που έγιναν με το νόμο 4356/2015

Με το νόμο 4356/2015 (ΦΕΚ Α 181/24-12-2015) «Σύμφωνο συμβίωσης, άσκηση δικαιωμάτων, ποινικές και άλλες διατάξεις» επέρχονται σημαντικές τροποποιήσεις στο Νόμο περί αστικής ευθύνης του Τύπου (1178/81). Ειδικότερα το άρθρο 37 προβλέπει τα εξής: "1. Η παρ. 2 του άρθρου μόνου του ν. 1178/1981 (Α' 187) αντικαθίσταται ως εξής:

«2. Για την κατά το άρθρο 932 του Αστικού Κώδικα ανάλογη χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης του αδικηθέντος από κάποια από τις προβλεπόμενες στην προηγούμενη παράγραφο πράξεις το δικαστήριο λαμβάνει υπόψη ιδίως:

α) τις επιπτώσεις του δημοσιεύματος στον αδικηθέντα, καθώς και στο οικογενειακό, κοινωνικό και επαγγελματικό περιβάλλον του,
β) το είδος, τη φύση, τη σπουδαιότητα, τη βαρύτητα και την απαξία των γεγονότων, πράξεων ή χαρακτηρισμών που του αποδόθηκαν με το δημοσίευμα,
γ) το είδος της προσβολής, που υπέστη,
δ) την ένταση του πταίσματος του εναγομένου,
ε) τις συνθήκες τέλεσης της αδικοπραξίας, και
στ) την κοινωνική και οικονομική κατάσταση των διαδίκων.»

2. Η παρ. 5 του άρθρου μόνου του ν. 1178/1981 (Α' 187) αντικαθίσταται ως εξής:
«5. Ο αδικηθείς, πριν ασκήσει αγωγή για την προσβολή που υπέστη, υποχρεούται να καλέσει με έγγραφη, εξώδικη πρόσκλησή του τον ιδιοκτήτη του εντύπου, ή όταν αυτός είναι άγνωστος τον εκδότη ή το διευθυντή σύνταξής του, να αποκαταστήσει την προσβολή με την καταχώριση σε αυτό κειμένου που του υποδεικνύει. Στο κείμενο αυτό προσδιορίζονται και οι λέξεις ή φράσεις που θεωρήθηκαν προσβλητικές και πρέπει να ανακληθούν και οι λόγοι για τους οποίους η συγκεκριμένη αναφορά υπήρξε προσβλητική. Η αποκατάσταση θεωρείται ότι επήλθε αν ο ιδιοκτήτης του εντύπου, άλλως ο εκδότης ή ο διευθυντής σύνταξης αυτού, εντός διαστήματος δέκα (10) ημερών ή, σε κάθε περίπτωση, στο αμέσως επόμενο τεύχος: α) ανακαλέσει ρητά την προσβολή με την παραπάνω δημοσίευση, που γίνεται στην ίδια ή, αν δεν υπάρχει αυτή, σε ανάλογη θέση και φύλλο της αντίστοιχης ημέρας κυκλοφορίας της εφημερίδας, που είχε καταχωριστεί η αρχή του επιλήψιμου δημοσιεύματος, και σε έκταση και μέγεθος ανάλογο με το τελευταίο, και β) κοινοποιήσει στον αδικηθέντα το ως άνω δημοσίευμα αποκατάστασης. Η παρέλευση άπρακτου διαστήματος δέκα (10) ημερών ή η μη δημοσίευση στο αμέσως επόμενο τεύχος θεωρείται άρνηση εκ μέρους του ιδιοκτήτη ή εκδότη του εντύπου. Η παράλειψη της παραπάνω διαδικασίας έχει ως συνέπεια την απόρριψη της αγωγής ως απαράδεκτης. Η αγωγή αποζημίωσης της παραγράφου 2 πρέπει να ασκηθεί εντός έξι (6) μηνών από την πάροδο της προθεσμίας των δέκα (10) ημερών ή της ρητής αρνητικής απάντησης, εφόσον αυτή έχει δοθεί νωρίτερα, ή από την έκδοση του αμέσως επόμενου τεύχους.
Εάν λάβει χώρα η αποκατάσταση της προσβολής, σύμφωνα με τα παραπάνω, δεν μπορεί να υπάρξει αστική αξίωση κατά την παράγραφο 2. Κατ' εξαίρεση, όταν το επιλήψιμο δημοσίευμα αφορούσε επικείμενο γεγονός μείζονος σημασίας για την ατομική, οικογενειακή, επαγγελματική και εν γένει κοινωνική πρόοδο του αδικηθέντος και η αποκατάσταση της σχετικής προσβολής επακολούθησε αυτού, η τελευταία δύναται να θεωρηθεί ως μη πλήρης και διατηρείται η αξίωση ανάλογης χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης. Αν παρά τη δημοσίευση της ανάκλησης έχει αποδεδειγμένα προκληθεί στον αδικηθέντα περιουσιακή ζημία που οφείλεται στο επιλήψιμο δημοσίευμα, ο ενάγων δικαιούται να προσφύγει στο αρμόδιο δικαστήριο μόνο για την αξίωση αυτή. Η εκδίκαση της κατά το παρόν άρθρο αγωγής χωρεί ανεξάρτητα από την άσκηση ποινικής δίωξης για την ίδια πράξη, καθώς και της τυχόν για οποιονδήποτε λόγο αναβολής ή αναστολής της ποινικής διαδικασίας που έχει αρχίσει. Οι διατάξεις της παρούσας παραγράφου δεν εφαρμόζονται κατά την άσκηση του δικαιώματος επανόρθωσης στις περιπτώσεις που προβλέπονται στο άρθρο 9 του π.δ. 100/2000 (Α' 98).».

3. Οι παράγραφοι υπ' αριθμόν 8 και 9 του άρθρου μόνου του ν. 1178/1981 (Α' 187) αναριθμούνται σε 9 και 10, αντίστοιχα, και προστίθεται παράγραφος υπ' αριθμόν 8 σύμφωνα με την οποία:
«8. Εγκλήσεις και αγωγές που υποβάλλονται από έναν ή περισσότερους κατά του ιδίου, αν συνδέονται με φράσεις που θεωρήθηκαν προσβλητικές και περιλαμβάνονται σε ένα δημοσίευμα, άρθρο, βιβλίο ή άλλο κείμενο, καθώς και σε αρθρογραφία ή εκπομπές του που αφορούν το ίδιο θέμα, συνεκδικάζονται υποχρεωτικά και εφαρμόζονται οι διατάξεις των άρθρων 128, 129 ΚΠΔ και 246 ΚΠολΔ, εφόσον υποβληθεί σχετικό αίτημα του καθ' ου.»

4. Καταργούνται το τέταρτο και το πέμπτο εδάφιο της παρ. 10 του άρθρου 4 του ν. 2328/1995 (Α' 159)".

Αιτιολογική Έκθεση του ν.4356/15 για τις τροποποιήσεις στο Νόμο περί Τύπου

«Με το άρθρο 37 του σχεδίου νόµου εισάγονται ρυθµίσεις, οι οποίες επιχειρούν να συγκεράσουν την ελευθερία της έκφρασης και του τύπου µε την προστασία της τιµής των πολιτών. Συγκεκριµένα, ενώ αφήνουν πλήρως αλώβητο τον τύπο από οποιονδήποτε προληπτικό ή λογοκριτικό έλεγχο, προβλέπουν διαδικασία διόρθωσης ή απλής αποζηµίωσης σε περίπτωση δυσφηµιστικών δηµοσιευµάτων. Η διαδικασία αυτή, που έχει χαρακτηριστικά συµβιβασµού και συνεννόησης των πολιτών και υπακούει στην αρχή της αναλογικότητας, αναµένεται να ανακουφίσει τη δικαιοσύνη από ένα περιττό φορτίο υποθέσεων. 

Α) Με την παράγραφο 1 του εν λόγω άρθρου του σχεδίου νόµου αντικαθίσταται η παράγραφος 2 του άρθρου µόνου του ν. 1178/1981. Καταργείται έτσι η ελάχιστη προβλεπόµενη υποχρεωτική χρηµατική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης εκ µέρους του ιδιοκτήτη του εντύπου έναντι αδικηθέντος που είχε θιγεί στην τιµή και την υπό- ληψή του, εξαιτίας ορισµένου δηµοσιεύµατος. Το ακριβές ύψος αυτής επαφίεται πιά στην κρίση του δικαστηρίου, που κατά την αρχή της αναλογικότητας (άρθρο 25 παρ. 1δ΄ του Συντάγµατος), λαµβάνει υπόψη του ενδεικτικά αναφερόµενα στο νόµο στοιχεία κάθε συγκεκριµένης περίπτωσης. Ήδη, η νοµολογία έκρινε ότι η προϊσχύουσα ρύθµιση αντέβαινε στην αρχή της αναλογικότητας, ιδίως επειδή δεν συσχετιζόταν η χρηµατική ικανοποίηση µε το είδος και τη βαρύτητα ορισµένης προσβολής (6/2011 ΟλΑΠ, 65/2013 ΑΠ, 531/2014 ΑΠ). Επίσης, στην υπόθεση Λιοναράκης κατά Ελλάδας (αρ. προσφυγής 1131/2005 ΕΔΔΑ) θεωρήθηκε ότι η χρηµατική ικανοποίηση για δυσφήµηση θα πρέπει να βρίσκεται σε λογική σχέση µε την προκληθείσα στην υπόληψη του ατόµου βλάβη και να λαµβάνεται υπόψη η προσωπική κατάσταση του ενδιαφερόµενου και τα εισοδήµατά του («η εφαρµογή από τις εγχώριες δικαστικές αρχές «ενός κατώτατου ορίου αποζηµίωσης» […]αφαίρεσε τη δυνατότητα από τον αιτούντα να αποδείξει ότι η βλάβη που υπέστη ο Φ.Κ. ήταν ενδεχοµένως κατώτερη από αυτό το ποσό» […] «οι εθνικές δικαστικές αρχές δεν προσκόµισαν λόγους σχετικούς και επαρκείς για να αιτιολογήσουν την καταδίκη του αιτούντα να καταβάλει αποζηµίωση στον Φ.Κ. και αυτή δεν ανταποκρινόταν σε «επιτακτική κοινωνική ανάγκη»). 

Β) Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και η κατάργηση του τέταρτου και πέµπτου εδαφίου της παρ. 10 του άρθρου 4 του ν. 2328/1995 (Α΄ 159) µε την παράγραφο 4 του άρθρου 37 του σχεδίου νόµου, ενόψει ότι στην έννοια των δηµοσιευµάτων περιλαµβάνονται και οι τηλεοπτικές και οι ραδιοφωνικές εκποµπές (εδάφια α΄ και β΄ του άρθρου 4 παράγραφος 10 του ν. 2328/1995). 

Γ) Με το άρθρο 37 παράγραφος 2 του σχεδίου νόµου ρυθµίζεται ειδικότερα η διαδικασία εξωδικαστικής επανόρθωσης προσβολών µέσω του τύπου. Σύµφωνα µε το άρθρο 14 παρ. 5 του Συντάγµατος «καθένας ο οποίος θίγεται από ανακριβές δηµοσίευµα ή εκποµπή έχει δικαίωµα απάντησης, το δε µέσο ενηµέρωσης έχει αντιστοίχως υποχρέωση πλήρους και άµεσης επανόρθωσης. Καθένας ο οποίος θίγεται από υβριστικό ή δυσφηµιστικό δηµοσίευµα ή εκποµπή έχει, επίσης, δικαίωµα απάντησης, το δε µέσο ενηµέρωσης έχει αντιστοίχως υποχρέωση άµεσης δηµοσίευσης ή µετάδοσης της απάντησης. Νόµος ορίζει τον τρόπο µε τον οποίο ασκείται το δικαίωµα απάντησης και διασφαλίζεται η πλήρης και άµεση επανόρθωση ή η δηµοσίευση και µετάδοση της απάντησης». Σκοπός της εισαγόµενης µε το άρθρο 37 παρ. 2 του σχεδίου νόµου ρύθµισης είναι να στηριχθεί η αποτελεσµατική εφαρµογή των δικαιωµάτων που απορρέουν από τον ως άνω συνταγµατικό κανόνα όσον αφορά τις περιπτώσεις προσβολών µέσω του τύπου από τις οποίες γεννώνται αξιώσεις χρηµατικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης, µε τη σύνδεσή τους µε τη διαδικασία εξωδικαστικής επίλυσης της διαφοράς. Αν µετά την άσκηση του δικαιώµατος επανόρθωσης –ως ειδική έκφανση του δικαιώµατος απάντησης- ακολουθήσει η αποκατάσταση της βλάβης του αγαθού, τότε δεν διατηρείται η κατ’ άρθρο 932 ΑΚ αξίωση έννοµη συνέπεια που αναµένεται να λειτουργεί ως ισχυρό κίνητρο για τη γρήγορη και πλήρη αποκατάσταση του θιγόµενου από την άλλη πλευρά. Συνυπολογίζονται, όµως, περιπτώσεις που η κατά το νόµο αποκατάσταση µπορεί να επακολουθεί γεγονότος µείζονος σηµασίας προς το οποίο συνδεόταν η προσβολή του θιγοµένου και συνεπώς θα µπορούσαν να ευνοούνται καταστρατηγήσεις του νόµου. Τότε, η τυχόν αποκατάσταση θεωρείται µη πλήρης και διατηρείται η αξίωση ανάλογης χρηµατικής ικανοποίησης για ηθική βλάβη. Περαιτέρω, µε τη σύντοµη προθεσµία για την πράξη επανόρθωσης (το αργότερο 10 ηµερολογιακές ηµέρες από την επίδοση του εξωδίκου ή σε κάθε περίπτωση ο απόλυτα αναγκαίος χρόνος για τη δηµοσίευση σε αµέσως επόµενο τεύχος από εκείνο όπου το επιλήψιµο δηµοσίευµα), αλλά και για την άσκηση της αγωγής (6 µήνες), σκοπείται η γρήγορη αποκατάσταση της κοινωνικής ειρήνης και η ταχεία διεκπεραίωση εκδίκασης της διαφοράς (βλ. και άρθρο 14 παρ. 7 του Συντάγµατος). 

Δ) Με την παράγραφο 3 του άρθρου 37 του σχεδίου νόµου, τηρουµένων των λοιπών όρων που τίθενται από τις ρητά αναφερόµενες διατάξεις (94επ. ΠΚ, 128, 129 ΚΠΔ και 246 ΚΠολΔ.), θεωρούνται συναφείς και συνεκδικάζονται υποχρεωτικά περισσότερες εκκρεµείς υποθέσεις για περισσότερους χαρακτηρισµούς που πηγάζουν από το ίδιο δηµοσίευµα, άρθρο, βιβλίο ή άλλο κείµενο, ή από αρθρογραφία ή από σειρά εκποµπών µε το ίδιο θέµα, ώστε να αποφευχθεί η πιθανότητα έκδοσης αντιφατικών αποφάσεων και να αντιµετωπιστεί η ταλαιπωρία των µερών και η επιβάρυνση των δικαστηρίων». (πηγή: legalnews24.gr)